«Οι Έλληνες εφηύραν την δημοκρατία. Έτσι μπορεί να φαίνεται φυσικό ότι θα έχουν ένα δημοψήφισμα την Κυριακή για να αποφασίσουν εάν θα δεχθούν μια συμφωνία διάσωσης που προτάθηκε από την Ε.Ε, η οποία θα απαιτεί μέτρα λιτότητας» αναφέρει στην αρχή της ανάλυσής του, ο αρθρογράφος του Bloomberg View σε άρθρο που έχει τίτλο «Η Ελλάδα εφαρμόζει την δημοκρατία λάθος» και προσπαθεί να αιτιολογήσει την άποψή του με την ακόλουθη ανάλυση.
«Αλλά στην πραγματικότητα, υπό συνθήκες κρίσης, ένα δημοψήφισμα είναι μια πραγματικά κακή ιδέα, σημειώνει το Bloomberg View. Υπάρχουν στιγμές που είναι δημοκρατικά πολύτιμο να καταφεύγουμε σε εκλεγμένους εκπροσώπους, αλλά στο μέσον μια διαπραγμάτευσης ζωής ή θανάτου, δεν είναι μία από αυτές. Είναι φαντασίωση να νομίζουμε ότι κάποια μαγική “λαϊκή βούληση” μπορεί να προκύψει από την ψηφοφορία ενός διχασμένου ελληνικού λαού.
Σε μια κρίση, η αποτελεσματική δημοκρατία απαιτεί o εκλεγμένος ηγέτης να κάνει αυτό που νομίζει πως είναι σωστό. Και να αναλάβει τις συνέπειες αργότερα, όταν προκηρυχθούν εκλογές. Η αποτυχία του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα να το κάνει δεν είναι δημοκρατική –είναι ανεύθυνο αντιστάθμισμα της ελπίδας του να διατηρήσει την δημοτικότητα ακόμη και μετά από μια αλλαγή των πολιτικών που τον εξέλεξαν. Η λαϊκή βούληση σε κάθε περίπτωση είναι μια χρήσιμη φαντασία, όπως πρόκειται να μάθει σύντομα ο ελληνικός λαός, σε περίπτωση που το έχει ξεχάσει.
Καμία κυβέρνηση δεν έχει λάβει ποτέ όλες της τις αποφάσεις στη βάση δημοψηφισμάτων. Η αρχική αθηναϊκή συνέλευση επέτρεπε όλους τους ελεύθερους άνδρες της πόλης που είχαν υπηρετήσει δύο χρόνια στρατιωτικής θητείας, να μιλάνε και να ψηφίζουν. Αλλά ακόμη και αυτό το σώμα, επέλεγε εκπροσώπους που υπηρετούσαν για ένα χρόνο και που θα μπορούσαν να λογοδοτήσουν στο τέλος της θητείας τους.
Μια σύγχρονη κυβέρνηση, με πολύ περισσότερες λειτουργίες από ό,τι μια αρχαία, έχει πολύ μεγαλύτερη ανάγκη να επιτρέψει στους εκλεγμένους εκπροσώπους να πράξουν το πραγματικό έργο της διακυβέρνησης. Αυτό εν μέρει είναι θέμα πρακτικότητας. Τα logistics του δημοψηφίσματος της Κυριακής, το οποίο προκηρύχθηκε βιαστικά, θα να είναι δύσκολα διαχειρίσιμα.
Ένα δημοψήφισμα πρέπει να θέτει ένα και μόνο ερώτημα: ναι ή όχι, πάνω ή κάτω. Αλλά οι κρίσιμες κυβερνητικές αποφάσεις πολύ σπάνια παίρνουν αυτή τη μορφή.
Το ελληνικό δημοψήφισμα αφορά την αποδοχή μιας πρότασης διάσωσής που τεχνικά έχει ήδη εκπνεύσει. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες μπορεί να επιλέξουν να επεκτείνουν εκ νέου την προσφορά, είτε πριν είτε μετά το δημοψήφισμα. Μπορεί επίσης να αρνηθούν να διαθέσουν εκ νέου τη διάσωση, είτε πριν είτε μετά την ψηφοφορία. Στην πραγματικότητα, οι Ευρωπαίοι ηγέτες μπορεί να περιμένουν μέχρι να λήξει το δημοψήφισμα, και στη συνέχεια να αποφασίσουν να παρατείνουν τους νέους όρους.
Όλα αυτά δείχνουν απλώς αυτό που είναι προφανές: η Ευρώπη και η Ελλάδα βρίσκονται σε διαπραγμάτευση, και είναι αδύνατο για έναν ολόκληρο λαό να διαπραγματεύεται μέσω δημοψηφίσματος.
Σίγουρα, ένας ηγέτης μπορεί να χρησιμοποιήσει την απειλή ενός δημοψηφίσματος για να ενισχύσει τη διαπραγματευτική του θέση. Αυτό συμβαίνει σε μεγάλες ευρωπαϊκές διαπραγματεύσεις συνεχώς. Οι ηγέτες προειδοποιούν τους αντιπάλους τους ότι χωρίς παραχωρήσεις, δεν θα πετύχουν μια συμφωνία καλή για το δικό τους λαό.
Ο Τσίπρας όμως δεν κάνει αυτό. Εάν το έκανε, το δημοψήφισμα θα λάμβανε χώρα αφού θα είχε επιτευχθεί μια συμφωνία.
Το δημοψήφισμα λαμβάνει χώρα ενώ η συμφωνία είναι ακόμη υπό διαπραγμάτευση. Η πολιτική λογική από την πλευρά του Τσίπρα είναι αρκετά απλή. Η προεκλογική του εκστρατεία βασίστηκε σε εξωπραγματικές υποσχέσεις. Τώρα που είναι στην εξουσία, πρέπει να κάνει αυτό που όλοι οι πολιτικοί υποτίθεται πως πρέπει, να κάνουν. Να ενεργεί υπεύθυνα και υπό το πρίσμα των συνθηκών που επικρατούν στον πραγματικό κόσμο.
Ο George H. W. Bush είναι ένα κλασσικό παράδειγμα. Έχοντας πει «διαβάστε τα χείλη μου, δεν θα υπάρξουν νέοι φόροι», ζήτησε από το Κογκρέσο να αυξήσει τους φόρους μόλις το απαίτησε η δημοσιονομική κατάσταση της χώρας. Ο Bush πλήρωσε σημαντικό τίμημα: δεν εξελέγη ξανά. Αλλά ο παλιομοδίτης Bush έκανε ακριβώς το σωστό πράγμα: έθεσε σε κίνδυνο το πολιτικό του μέλλον, με το να δράσει υπεύθυνα.
Ο Τσίπρας δεν θέλει να αναλάβει αυτό το ρίσκο. Αντί να δεχθεί μια συμφωνία που απαιτεί λιτότητα και να περιμένει στις επόμενες εκλογές, θέλει διαβεβαίωση εκ των προτέρων από τον λαό ότι δεν θα θεωρηθεί υπεύθυνος για τις νέες πολιτικές.
Το ελληνικό δημοψήφισμα κατά πάσα πιθανότητα θα είναι οριακό. Εάν το “ναι” κερδίσει οριακά, αυτό δεν θα μονώσει στα αλήθεια τον Τσίπρα από την μετέπειτα κριτική ή από το να μην κερδίσει τις επόμενες εκλογές εάν το σχέδιο προκαλέσει ανεξέλεγκτο πόνο για την ελληνική οικονομία.
Εάν κερδίσει οριακά το “όχι”, αυτό επίσης δεν θα σημαίνει ότι ο ελληνικός λαός έχει απορρίψει την λιτότητα. Θα σημαίνει απλώς ότι λίγοι περισσότεροι από τους μισούς πολίτες δεν είναι πρόθυμοι να δεχτούν μια συμφωνία και θα ήταν καλύτερο να ρίξουν το ζάρι και να δουν τι θα συμβεί.
Για να λειτουργήσει η δημοκρατία, απαιτείται να αναγνωρίσουμε ότι οι εκλεγμένοι ηγέτες πρέπει να ενεργούν για λογαριασμό του λαού κάνοντας αυτό που νομίζουν ότι είναι σωστό – και να… τζογάρουν ότι θα επανεκλεγούν. Αν δεν επανεκλεγούν, αυτό σημαίνει πρακτικά δημοκρατία.
Παράλληλα με τη δημοκρατία, οι Έλληνες επινόησαν και την τραγωδία. Ας ελπίσουμε ότι η κακή χρήση της πρώτης δεν θα οδηγήσει στην τελευταία».
