Αποτελεί το σήμα κατατεθέν της Yamaha M1 των MotoGP αλλά και των πολιτικών R1. Ο εκσυγχρονισμός του στροφάλου crossplane από το Masao Furusawa πιστώνεται μεγάλο μέρος της θριαμβευτικής πορείας της Yamaha και του Rossi στα GP, την περασμένη δεκαετία.

Ο στρόφαλος crossplane πέρασε και στην παραγωγή, συνδεδεμένος με τα τέσσερα έμβολα της σύγχρονης Yamaha R1. Λίγη ιστορία πρώτα: όπως και οι κινητήρες désaxé (βλ. Kawasaki ZX10R) ο στρόφαλος crossplane αποτελεί εφεύρεση της βικτωριανής εποχής.

Η διαφορά είναι ότι οι μεν κινητήρες désaxé σχεδιάστηκαν για να κάνουν ευκολότερη τη ζωή των εμβόλων, οι δε με crossplane για να μειώσουν τις καταπονήσεις του στροφάλου από τις αυξομειώσεις της ταχύτητας περιστροφής τους, ενώ ταυτόχρονα συμβάλλουν στην πρόσφυση του πίσω ελαστικού.

Έχοντας αποδείξει την αξία του, ο στρόφαλος crossplane τώρα απλώνεται και σε άλλες αγωνιστικές μοτοσυκλέτες. Διαβάζοντας για παράδειγμα τα τεχνικά χαρακτηριστικά της μοτοσυκλέτας CRT Attack Kawasaki βλέπουμε ότι χρησιμοποιεί ακριβώς έναν τέτοιας σχεδίασης στρόφαλο.

Ωστόσο δεν είναι σίγουρο ότι γνωρίζουν πολλοί πώς ακριβώς δουλεύει ο στρόφαλος crossplane. Φως στην υπόθεση ρίχνει το σχετικό βίντεο της Yamaha που ακολουθεί. Πρώτα όμως ας προσπαθήσουμε να περιγράψουμε με απλά λόγια τη λειτουργία crossplane.

Καταρχήν με τον όρο crossplane περιγράφουμε τον τρόπο κατασκευής ενός στροφάλου. Σε έναν συμβατικό τετρακύλινδρο εν σειρά, κάποια στιγμή όλα τα έμβολα είναι ακίνητα. Όταν ο στρόφαλος περιστραφεί 90 μοίρες, όλα έχουν επιταχύνει στη μέγιστη ταχύτητά τους. Μετά από 90 ακόμη μοίρες περιστροφής του στροφάλου, όλα μαζί πάλι είναι ακινητοποιημένα.

Αυτό σημαίνει τεράστιες μεταβολές της αδρανείας των εμβόλων (από το 0 στο μέγιστο και πάλι στο 0) για κάθε μισή περιστροφή του στόφαλου. Οι μεταβολές αυτές καταπονούν αφάνταστα το στόφαλο (όταν για παράδειγμα τα έμβολα επιβραδύνουν, τον πιέζουν με όλη τους τη δύναμη, ενώ αντίθετα όταν επιταχύνουν, τον τραβούν). Οι κυκλικές αυτές διακυμάνσεις είναι τεράστιες, φτάνοντας ως και τα 80 χιλιογραμμόμετρα ροπής.

Σε έναν τετρακύλινδρο crossplane τα κομβία των εμβόλων είναι τοποθετημένα στον στρόφαλο με διαφορά 90 μοιρών, οπότε δεν υπάρχει ποτέ χρονική στιγμή που και τα τέσσερα ταυτόχρονα, είτε είναι ακινητοποιημένα είτε κινούνται.

Αντίθετα, η επιτάχυνση του ενός εμβόλου εξουδετερώνεται από την επιβράδυνση κάποιου άλλου, με αποτέλεσμα την ομοιόμορφη ταχύτητα περιστροφής του στρόφαλου που δεν επηρρεάζεται από ακραίες αδρανειακές ροπές.

Η Yamaha πιστεύει ότι η ομαλότερη λειτουργία γίνεται αντιληπτή και από τον αναβάτη, σαν πιο άμεση απόκριση στις εντολές του γκαζιού. Κατά το διάστημα δε, όπου δεν υπάρχει ώθηση από τα έμβολα, το πίσω ελαστικό βρίσκει την ευκαιρία να ανακτήσει την πρόσφυση.

Και τώρα, η ώρα του βίντεο, όπου θα δείτε στην πράξη τι συμβαίνει κατά τη λειτουργία του κινητήρα και την κίνηση των εμβόλων…