Ο πρωτομάστορας του λόγου Ίβο Άντριτς συναντήθηκε με τον μάστορα της σκηνοθεσίας Νικίτα Μιλιβόγιεβιτς στο γεφύρι του σκηνικού, που με απαράμιλλη φαντασία και τέχνη υψώνεται στη μέση του ειδικά διαμορφωμένου χώρου.

Γράφει η Χαρά Κιούση

Ορθώνεται περήφανο πάνω στα άγρια νερά του θεατρικού Δρίνου, ενώ εκατέρωθέν του και σε μεγάλη απόσταση κάθονται οι θεατές. Καθώς τα φώτα πέφτουν, το σκοτάδι δημιουργεί την ψευδαίσθηση της αμφιθεατρικής πόλης που αγγίζει τις όχθες του ποταμού.

Οι τεράστιες διαστάσεις της αίθουσας με την προοπτική του βάθους προξενεί την αίσθηση του βάραθρου, όπου χάνονται ηχητικά κελαρύσματα, τριγμοί, κελαηδήματα κι’ αντίλαλοι φωνών. Επιβλητικός φωτισμός και υδάτινες αντανακλάσεις αγκαλιάζουν τις υψηλές μεταλλικές σκαλωσιές του γεφυριού, που όπως λέει η λαϊκή παράδοση θεμελιώθηκε με ανθρωποθυσία.

Ο Ίβο Άντριτς έγραψε το εμβληματικό του έργο στα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ενόσω ήταν σε κατ’ οίκον περιορισμό στο Βελιγράδι. Η συλλογική μνήμη από τις αιματοχυσίες των λαών διαποτισμένη από την παραφροσύνη της θρησκευτικής και της εθνικιστικής μισαλλοδοξίας, γίνεται η κοίτη όπου θα βρει ορμητική διέξοδο η ανάγκη του συγγραφέα για ανθρώπινη κατανόηση και κατάπαυση του μίσους. Ο Ίβο Άντριτς γεννημένος το 1892 στο Ντότς της Βοσνίας, επιλέγει ως τόπο αναφοράς στη δραματουργία την πόλη Βίσεγκραντ, στην ανατολική άκρη της Βοσνίας που τότε ανήκε στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Το Βισεγκραντ με το θρυλικό πετρόχτιστο γεφύρι του, ήταν κάποτε στρατιωτικό και εμπορικό πέρασμα προς την Ανατολή.

Χτισμένο από τον Μεχμέτ Πασά -παιδί του παιζομαζώματος- που με αυτόν τον τρόπο «έδεσε τον τόπο καταγωγής του με τον τόπο της ζωής του». Το γεφύρι με τις έντεκα φαρδιές καμάρες και την ξακουστή του Πύλη ήταν το πιο σπουδαίο σημείο της πόλης. Εκεί πασσάλωναν και κρεμούσαν κεφάλια, εκεί γεφυρώνονταν οι ζωές με όλες τις αντιθέσεις, τις διαφορές στα ήθη και στα έθιμα τριών εθνοτοτήτων και τεσσάρων θρησκειών. Ο Ίβο Άντριτς που πέθανε το 1975 τιμημένος με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 1961, μας δίνει αριστουργηματικά το χρονικό τεσσάρων αιώνων, από την εποχή του Σουλεϊμάν Α’ έως τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Επιλέγει να δώσει με το γεφύρι ένα αίσθημα σιγουριάς και σταθερότητας, μιας κανονικότητας σε άγρια και ταραγμένα χρόνια. Τόσο άγρια όσο και το φυσικό περιβάλλον με τα φαράγγια και τη δασώδη βλάστηση, όπου ζουν με όλες τις δυσκολίες οι άνθρωποί του.

Το βιβλίο με μικρές ιστορίες περιγράφει την καθημερινότητα των κατοίκων με ό,τι αυτή περιλαμβάνει. Γλέντια, γάμοι, στενοχώριες, επιδημίες, χαρτοπαιξία όπου “παίζεται στα χαρτιά το μέλλον των παιδιών”. Ιστορίες προσωπικές, κοινωνικές και οικογενειακές όλα λέγονται πάνω στο γεφύρι.

Όλα αυτά που κυλούν κανονικά καθώς κυλά και η ροή του ποταμού, φουσκώνουν και πλημμυρίζουν θάνατο και δυστυχία από εξωτερικές πολιτικές εξουσίας. Ενώ οι φυσικές καταστροφές ενώνουν τους φιλήσυχους κατοίκους με τον κοινό τους αγώνα για επιβίωση, οι πόλεμοι στην ταραγμένη αυτή περιοχή των Βαλκανίων υπονόμευαν τη σχέση των κατοίκων.

Καθώς παρακμάζει η Οθωμανική Αυτοκρατορία και οι μουσουλμάνοι νιώθουν ανασφαλείς, περισσότερο από τις άλλες θρησκευτικές κοινότητες, μπαίνουν οι Αυστριακοί στο Βισεγκραντ (1878). Ο Σουλτάνος την παραχώρησε στην Αυστρία και όλοι οι κάτοικοι Τούρκοι, Χριστιανοί και Εβραίοι βλέπουν καχύποπτα τις μυστικές συμφωνίες που γίνονται πίσω από την πλάτη τους. Επικρατεί φόβος που γενικεύεται στους Βαλκανικούς πολέμους και κόβει τη ζωή στα δύο. Όπως και το ποτάμι όπου γέροντες Μουσουλμάνοι σκυμμένοι πάνω σ’ ένα πολιτικό χάρτη των Βαλκανίων, αναρωτιούνται για τη μοιρασιά. Δεν νιώθουν από γραμμές, όλα τα μετράνε με την καρδιά και στα βιώματά τους. Αλήθεια πόσοι και πόσοι από τότε ως τα πρόσφατα αιματηρά γεγονότα στη Βοσνία δεν έσκυψαν πικραμένοι πάνω από τον Βαλκανικό χάρτη για να μετρήσουν τις απώλειές τους;

Ο Νικίτα Μιλιβόγεβιτς έστησε μια παράσταση με δομικά υλικά που αντέχουν στο χρόνο. Κατάφερε να γίνουν οι θεατές διαβάτες, περαστικοί, να σκύψουν πάνω στην άλλη πλευρά και να νιώσουν τον παλμό της.

Οι εξαιρετικές ερμηνείες των ηθοποιών, η εμπνευσμένη μουσική του Δημήτρη Καμαρωτού, το ασύλληπτης δυναμικής σκηνικό και τα αναλόγου ύφους κοστούμια του Κέννυ Μακ Λέλλαν και οι αψεγάδιαστοι φωτισμοί του Νίκου Βλασόπουλου έστησαν μια μνημειακή παράσταση. Γεμάτη συμβολικές εικόνες (η νύφη που τυλίγεται με το τούλι – σπάργανο και σάβανο ταυτόχρονα, ο τεμαχισμός του πολιτικού χάρτη και η δημιουργία ενός υπερμεγέθους χάρτινου ανθρώπου,οι θρησκευτικοί και πολιτικοί αρχηγοί – καρικατούρες) σε σύσκεψη που υπενθύμισαν στο κοινό πόσο εύκολα μπορεί να βρεθεί στην αντίπερα όχθη και να αποκοπεί από ό,τι προσδιορίζει τη ζωή του.

Συντελεστές

Σκηνοθεσία – Δραματοποίηση: Νικίτα Μιλιβόγεβιτς
Μετάφραση δραματοποίησης: Ισμήνη Ραντούλοβιτς
Σκηνικά – Κοστούμια: Κέννυ ΜακΛέλλαν
Μουσική: Δημήτρης Καμαρωτός
Χορογραφία: Amalia Bennett
Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη: Ιωάννα Μπιτούνη
Διεύθυνση παραγωγής: Μανό4
Παίζουν: Σοφία Κόκκαλη, Θάνος Τοκάκης, Μιχάλης Τιτόπουλος, Προμηθέας Αλειφερόπουλος, Κώστας Κορωναίος.