«PERSONA είναι η μάσκα που χρησιμοποιούν οι ηθοποιοί για να βγουν στη σκηνή ταυτισμένοι με τον ρόλο που υποδηλώνει το προσωπείο τους».

Γράφει η Χαρά Κιούση

Το έργο του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν γραμμένο το 1965 είναι σπουδή στη γυναικεία φύση και στην ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης. Η PERSONA, με τις χαμένες ταυτότητες των ηρωίδων, ζητά την προσοχή μας σ’ ένα ψυχολογικό παιχνίδι, ιδιαίτερα δύσκολο. Με αλήθειες που τρομάζουν, «ότι είναι υποκείμενο, γίνεται την άλλη στιγμή αντικείμενο».

Η ηθοποιός Ελίζαμπεθ Βόγκλερ που είναι παντρεμένη κι έχει ένα μικρό γιο, καταρρέει στη σκηνή ενώ υποδύεται την Ηλέκτρα. Αυτή είναι η τελευταία παράστασή της καλλιτέχνιδας που επιλέγει από τότε τη σιωπή. Η νεαρή νοσοκόμα Άλμα δεσμεύεται με την υποχρέωση να φροντίζει την ασθενή. Οι δυο γυναίκες απομονώνονται στην παραλιακή εξοχική κατοικία του γιατρού της. Εκεί, σιγά-σιγά η μια συγχωνεύεται και ταυτοποιείται με την άλλη μέσα από μια παράξενη σχέση συμβίωσης. Μια και μόνο λέξη, το «τίποτα» που εκστομίζει η ηθοποιός, θα φέρει την λύτρωση στις δυο γυναίκες. Τη στιγμή που διασταυρώνουν τα κεφάλια τους και ανταλλάσσουν τις προσωπικότητές τους. Ενώ ο φωτισμός που εστιάζει πάνω τους διευρύνει την φιλοσοφική οπτική στο δυσυπόστατο υποσυνείδητό τους.

Η σκηνοθεσία των Δημήτρη Αγαρτζίδη – Δέσποινας Αναστάσογλου, που έχουν τη δραματουργική επεξεργασία, αλλά και τη μετάφραση του έργου, στέκεται ανάμεσα στη θεραπεία και στη ψυχοπάθεια, τη νευρική κατάρρευση και στην απόλυτη κρίση. Προσωρινά απόκοσμη και αφηρημένη, στη συνέχεια γήινη, οι σκηνοθέτες δημιουργούν τη σκηνική αντίθεση ανάμεσα στη σιωπή και στις λέξεις, και τη σύγχυση μεταξύ πραγματικότητας και αφαίρεσης. Σκηνοθετούν το δυσανάγνωστο του ασυνείδητου, σε χώρο και χρόνο απροσδιόριστο και μπερδεμένο. Απ’ όπου και θα προκύψει η ανατροπή μεταξύ μεταξύ αιτίας και αποτελέσματος, σ’ ένα κόσμο ανυπαρξίας και πολυπλοκότητας.

Η Δέποινα Κούρτη ως Ελίζαμπεθ Βόγκλερ κάνει τη «σκέτη επιβίωση έναν υπέροχο ρόλο». Αγέρωχη και με συναίσθηση της θέσης της αρχικά περήφανη, επιλεκτικά εσωστρεφής στη νεύρωσή της, μετακυλά στην ταπείνωση όταν κυριαρχεί μέσα της ο φόβος και ο τρόμος της αποκάλυψης, του πιο τυραννικού μυστικού της. Προκλητικά παθητική και αμέτοχη στην καθημερινότητά της εν τούτοις παρατηρητική, πρόθυμη ακροάτρια που δείχνει να διασκεδάζει με την παρουσία της νοσοκόμας. Ανταποκρίνεται στην πολυλογία της και για ό,τι αισθάνεται η ίδια με έντονες κινήσεις, νεύματα, βλέμματα, χαμόγελα και γέλια, ενώ παρακολουθεί υπό γωνία τη συγκάτοικό της για ό,τι την αναστατώνει. Δακρύζει, καταπίνει δάκρυα και καημό σιωπηλή και απομονωμένη, άλλοτε σφιγμένη με πρόσωπο σκληρό κι άλλοτε ονειροπολεί μελαγχολική με ένα μειδίαμα ερωτικό.

Στο ρόλο της Άλμα, η Βίκυ Κατσίκα παρουσιάζεται ως ευσυνείδητη και υποσχόμενη την ίαση νοσοκόμα. Ευγενική, πρόθυμη επαγγελματίας, χαριτωμένη με πρόθεση να την πλησιάσει και να κερδίσει την εμπιστοσύνη της, ώστε να την απελευθερώσει από τη σιωπή. Στην αρχή γοητευμένη, κολακευμένη από την επιβλητική παρουσία τής ηθοποιού, την οποία προσπαθεί να μιμηθεί και να μοιάσει. Στη συνέχεια μ’ ένα «ασυνείδητο τρόπο ερωτευμένη», νοιώθοντας υποτιμημένη και περιφρονημένη, ξεσπά θυμωμένη και απειλητική. Επειδή την αποκλείει από τον ψυχικό της μυστικό κόσμο, τον οποίο η ίδια πασχίζει να αποκαλύψει ταυτιζόμενη μαζί της. Η ηθοποιός είναι συγκλονιστική στους δυο μονολόγους της όπου μιλά για το τυχαίο ερωτικό της σμίξιμο και για το ανεπιθύμητο παιδί της Ελίζαμπεθ.

Το σκηνικό λιτό, με δυο μεταλλικά επιδαπέδια καφασωτά πλαίσια σαν κλουβιά, όπου απομονώνονται οι ερμηνεύτριες, παίζει σε χρώματα λευκό – μαύρο. Διάφορα μικροαντικείμενα αξιοποιούνται σκηνικά, ενώνοντας τις σκηνές στην αποπνικτική αυτή συνύπαρξη.

Ο φωτισμός σε ασπρόμαυρο, παίζει πάνω στα πρόσωπα και σ’ ένα video wall με σκιές, φως και τεθλασμένες γραμμές, τονίζοντας τη θεματολογία του συγγραφέα. Η μουσική ακολουθώντας τη θεατρική ατμόσφαιρα προσθέτει και επιτείνει το ακαθόριστο. Χαρακτηριστικό το κοστούμι στο ρόλο της Ηλέκτρας που σπάει τρίζοντας, υποδηλώνοντας το αβέβαιο και το φθαρτό της ύπαρξης.

Η ακριβής σκηνοθεσία και οι εξαιρετικές ερμηνείες των ηθοποιών ανέδειξαν το ιδιοφυές έργο του Μπέργκμαν σε μια σφιχτοδεμένη παράσταση. Η οποία αποφορτίζεται στο τέλος από την «περίεργη αίσθηση δυο εαυτών ενός σιωπηλού ασυνείδητου και ενός ακατάπαυστα ομιλητικού συνειδητού», σε μια μόνο λέξη. Μια λέξη με λίγο φως, μια λυτρωτική αυτοκάθαρση σε μια συνύπαρξη όπου «όλοι είναι άπιστοι προς αλλήλους».

Πληροφορίες παράστασης

Συντελεστές
Σκηνοθεσία, δραματουργική επεξεργασία, μετάφραση: Δημήτρης Αγαρτζίδης, Δέσποινα Αναστάσογλου
Δραματουργική επιμέλεια: Αλέκος Λούντζης, Αναστασία Μητροπάνου
Μουσική: Σαβίνα Γιαννάτου
Σκηνικός χώρος, κοστούμια: Μαγδαληνή Αυγερινού
Σχεδιασμός φωτισμών: Νίκος Βλασόπουλος
Προβολές: Μικαέλα Λιακατά
Κατασκευές, γλυπτά: Ιωάννα Πλέσσα
Επιμέλεια κίνησης: Έντι Λάμε
Βοηθός σκηνοθέτη: Δέσποινα Ρεμεδιάκη

Παίζουν οι ηθοποιοί: Δέσποινα Κούρτη, Βίκυ Κατσίκα
Φωνή ηθοποιού: Μαρία Κεχαγιόγλου

Παραστάσεις
Από 2 Δεκεμβρίου 2016 έως 19 Φεβρουαρίου 2017
Κάθε Τετάρτη έως Σάββατο στις 21.15, Κυριακή στις 19.00

Τιμές εισιτηρίων
Τετάρτη-Πέμπτη-Παρασκευή
Κανονικό: 12 ευρώ
Φοιτητικό: 10 ευρώ
Ανέργων: 8 ευρώ
Σάββατο-Κυριακή
Κανονικό: 13 ευρώ
Φοιτητικό, ανέργων: 10 ευρώ

Θέατρο του Νέου Κόσμου – Δώμα
Αντισθένους 7 και Θαρύπου
Τηλ. 210-9212900